Patent Hakkı Nedir
Uluslararası Patent Uzmanı ve Türk Patent Kurumu Patent Vekilimiz bu yazıda sizler için patent hakkı nedir, neler patent tescili ile koruma altına alınabilir ve adım adım patent tescil işlemleri nasıl yapılır sorularını cevapladı. Makalede yer alan tüm konular için uzmanlarımızca kolay anlaşılır görsel şemalar oluşturuldu. Aşağıdaki renkli yazılara tıklayarak hemen merak ettiğiniz sorunun cevabına gidebilir, ister görsel şemalardan ister makalemizden yararlanarak patent tescili ile ilgili öğrenmek istediğiniz tüm detaylara ulaşabilirsiniz.
1. Patent Hakkı Nedir?
Patent, bir buluşun kamuya açıklanması karşılığında kanunun buluş sahibine tanıdığı 20 yıl süre ile geçerli tekel hakkıdır. Bu tekel hakkı ile, 20 yıl boyunca “patent konusu buluşu” üçüncü kişiler üretemez ve hiçbir şekilde ticari amaçla kullanamazlar. Böylece, ilgili sektörde patent hakkı sahibi tekel konumuna gelir. Sağlanan tekel hakkı karşılığında buluşunu kamuya açıklayarak bilime ve literatüre katkı sağlar. Sanayiye uygulanabilir, buluş basamağı içeren ve tüm dünyada yeni olan buluşlar patentlenir. Bu patentlenme işlemine patent tescili de denir.
Patent hakkı nedir sorusunun cevabı hem hukuki bir koruma sağlaması hem de yüksek bir ticari gelir elde etme imkanının patent sahibinde toplanmasıdır. Patent bir probleme verilen teknik bir çözümü ya da yeni bir yöntemi içeren buluşlardan oluşur. Buluşun taklidini önlemek için en etkili araç patent tescili alınmasıdır.
Patente somut bir örnek verecek olursak, bir buzdolabını ele alabiliriz. Buzdolabına entegre su doldurma ünitesi patentlenebilecek bir buluştur. Buzdolabının dış görünümü ise tasarım tescili ile korunur. Buzdolabının markası da elbette marka tescili ile yoluyla koruma elde edecektir.
Peki ama patent hakkının elde edilebilmesi için yani patent tescilinin alınabilmesi için gereken şartlar nelerdir? Açıklayalım:
2. Patentin Tescil Edilmesi için Aranan Kriterler Nelerdir?
Bir patentin tescil edilebilmesi için aranan kriterler aşağıdaki gibidir:
- Buluşun dünyada yeni olması,
- Buluş basamağı içermesi; yani aşikar olmaması,
- Sanayiye uygulanabilir olması,
- Patentlenebilir bir konuda olması.
Yenilik Kriteri
İnceleme yapacak patent uzmanının bakacağı ilk kriter yenilik kriteridir. Yenilik yoksa buluş basamağına ve diğer kriterlere bakılmaz. Patent konusu buluşun yeniliğinden söz ediyorsak, buluş kamunun bilgisi dahilinde olmamalıdır. Yenilik kriteri objektif bir kriterdir. Kamuya açık herhangi bir yerde yer alan en ufak bir bilgi dahi patentin yeniliğini öldürebilir. Örneğin; bir akademisyenin makalesi yayınlandığı an patentin yeniliğini zedeleyicidir. Seminerler, sosyal medya görseli, halka açık bir alanda patent konusu buluşu konuşmak, buluşu anlatan belgeleri bir sunumda dağıtmak dahi patent için risk taşır. Kamuya mâl olan bilgiler patent sahibi olmak isteyen kişinin patent hakkı için zedeleyicidir.
Buluş Basamağı İçermesi
Patentin buluş basamağı içermesi kulağa en karmaşık gelen kriterdir. Patent hakkı nedir sorusuna cevap verirken patent alabilmenin temel kriterlerinden birisinin de patente konu olan şeyin buluş niteliğinde olmasının sağlanması olduğu bilinmelidir. Bir patentin buluş basamağı içermesi, teknikte uzman kişi tarafından buluşun aşikar (obvious) olmamasıdır. Yani buluş ilgili tüm dokümanlar göz önüne alındığında zaten akla gelebilecek/oluşturulabilecek bir konudaysa bu buluşa “patent, buluş basamağını aşamadığından” patent hakkı verilemez.
Endüstriye Uygulanabilirlik
SMK 83/6 maddesine göre,
“Buluşun tarım dahil sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir veya kullanılabilir olması ve genel olarak sınai türde bir faaliyete elverişli olması veya buna imkan vermesi aranmaktadır”.
Patent tescili alınabilmesi için buluşun sanayiye uygulanabilir olması, buluş basamağı içermesi ve yeni olması gerektiğinden bahsetmiştik. Bu tanıma giren patentler 20 senelik koruma elde ederken, bir de faydalı model (petty patent) dediğimiz bir koruma yöntemi bulunmaktadır.
Faydalı modelin de tüm dünyada yeni olması ve sanayiye uygulanması gerekirken, patentten farklı olarak buluş basamağı içermesi şartı yoktur. Bu yüzden faydalı model tescil belgesi patent tesciline göre daha kolay alınır. İşlem süresi patentten kısadır ve daha ekonomik bir yöntemdir. Faydalı modeller 10 sene koruma hakkı elde ederler. Faydalı modelle ilgili daha detaylı bilgi için bu yazımıza göz atabilirsiniz.
Patentlenebilir Bir Konu Olması
Patent hakkı alınabilmesi için ilgili buluşun patentlenebilir bir konuda olması da patentin son kriteridir. Her buluş patent korumasına dahil olamaz. Kanunlar bazı buluşlara etik ve hukuksal gerekçelerle patent alınması yoluyla tekel hakkı verilmesini yasaklamıştır.
2.1. Patent Hakkı Koruması Kapsamına Girmeyen Konular Nelerdir?
SMK 82/2 maddesinde belirtildiği üzere:
a) Keşifler, bilimsel teoriler ve matematiksel yöntemler.
b) Zihni faaliyetler, iş faaliyetleri veya oyunlara ilişkin plan, kural ve yöntemler.
c) Bilgisayar programları.
ç) Estetik niteliği bulunan mahsuller, edebiyat ve sanat eserleri ile bilim eserleri.
patent korumasına dahil edilmez.
Burada dikkat edilmesi gereken nokta şudur: Yukarıda sayılan buluşlar tek başına patentlenemez. Eğer bu buluşlar bir donanıma, spesifik bir cihaz ya da makineye bağlı olarak çalışacaksa patent olarak tescil edilebilir. Örneğin, bir bilgisayar yazılımı bir çay makinesinin çalışmasında kullanılabilir. Bu da patentlenebilir bir buluş olarak tescil edilir; yani patent tescili alır.
3. Kimler Patent Başvurusu Yapabilir?
Gerçek ve tüzel kişiler patent tescili başvurusu yapabilir. Fakat patent başvurusu sırasında buluş sahibi olarak belirtilecek kişinin gerçek kişi olması şartı vardır. Kanuna göre buluşlar, kişinin zihni çabası sonucu oluşur ve zihni çaba sonucu bir buluş ortaya çıkarma işlemini şirketler ya da yapay zekâ değil sadece gerçek kişiler yapabilir.
4. Patent Başvurusu için Gerekli Evraklar Nelerdir?
Bir patent hakkı elde etmek yani patent tescili almak için gerekenler şu şekilde sıralanır:
- Tarifname, İstem, Özet ve çizimlerden oluşan tarifname takımı oluşturulmalıdır.
- Patent Başvurusu Sahibi Şirket ise: Ticaret Unvanı, Vergi Dairesi, Vergi Numarası, Adres ve İletişim Bilgileri gerekmektedir.
- Patent Başvurusu Sahibi Şahıs ise: İsim-Soy isim, T.C Kimlik Numarası, Adres ve İletişim Bilgileri gerekmektedir.
- Buluş sahibi bilgileri (Sadece gerçek kişiler buluş sahibi olabilir): İsim-Soy isim, T.C Kimlik Numarası, Adres ve İletişim Bilgileri.
- İmzalı vekaletname
- Hizmet sözleşmesi
5. Patent Çeşitleri Nelerdir?
Patent tesciline konu olan patentleri yedi başlık altında ele alırız. Bunlar:
- Usul/Yöntem Patentleri
- Ürün Patentleri
- Gizli Patent
- İlaç Patenti
- Bilgisayar Programları
- Bağımlı Patent
- Ek Patent
Usul/Yöntem Patentleri
Bir ürünün farklı bir yöntem kullanılarak, bambaşka bir teknik sonucu ortaya çıkarmasını içeren buluşlara verilen patenttir. Örneğin, bir cam öyle bir yöntemle üretilir ki bunun sonucunda 10 kat daha kırılmaz hale gelir. Bu kırılmama durumu üretim usulü olarak patentlenebilir.
Ürün Patentleri
En çok karşılaşılan patent türü ürünün kendisine alınan patenttir. Ürün patentlerinin asıl amacı ürünün kendisini koruyarak, üçüncü kişilerin bu ürünü üretmelerini engellemektir. Kısacası patent hakkı nedir dediğimizde
Gizli Patent
Eğer bir patent milli savunmayı ilgilendiren bir patentse, bu patent başvuru aşamasındayken Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından Milli Savunma Bakanlığı’na bildirilir. Milli Savunma Bakanlığı gerekli görürse patenti “gizli patent” olarak değerlendirir ve başvuru sahibi buluşu bu süre zarfında kullanamaz, kamuya açıklayamaz. Gizli patentler için yıllık ücret ödenmemektedir. Milli Savunma Bakanlığı onaylarsa başvuru sahibi buluşu kullanabilir. Ayrıca patent sahibi buluşunu gizli tutmasının karşılığında devletten tazminat talep edebilmektedir.
İlaç Patenti
İlaçlara alınan patentler diğer patentlere kıyasla daha komplike bir süreçten oluşmaktadır. Patent tescilli sonrası uzun ruhsatlandırma süreçlerini de içermektedir.
Bilgisayar Programları
Günümüzde bilgisayar programları için de rahatlıkla patent hakkı elde edilebilmektedir. Yazılım patenti olarak da adlandırılabilen bu patentlerde aranan ilk kriter buluşun bir donanıma bağlı olarak çalışabilmesidir. Kullanıcı ara yüzündeki ya da blok zincirdeki (blockchain) yeni ve teknik olan iyileştirmeler patentin konusunu oluşturabilirken, bilinen bir blok zinciri yeni bir iş modeline uygulamak patent tescili almak için yeterli değildir.
Bağımlı Patent
Bağımlı patentler kullanımı birbirine bağlı olan patentlerdir. Buluşun kullanılması önceki tarihte tescil alınan patent sahibinin izni ile mümkün olmaktadır. Bu ikilem, önceki tarihli başvuru sahibinden izin alınması ya da zorunlu lisansa başvuru yoluyla lisans alınması yöntemleriyle aşılabilmektedir.
Ek Patent
Eğer önceki patent üzerinde ekleme yapılacaksa bağlı olacağı patentle Ek Patentler için yıllık sicili ücreti ödenmez. Koruma süresi asıl patente bağlıdır.
6. Patent Tescilinin Avantajları
Patent tescili almak büyük bir araştırma süreci gerektirse de avantajları çok geniştir. Bir buluşun patent hakkına sahip olmak hem fikrinizin hukuki olarak korunmasını sağlar hem de size birçok açıdan gelir yaratır. Bir patentin tescil edildikten sonra korunması 20 yıllık bir süreyi kapsar ve bu sürede patent sahibi aşağıda sıraladığımız avantajları elde eder:
Hukuki koruma kazanın!
- Başkalarının patentinizi ticari amaçlarla üretmesini/satmasını/kullanmasını engeller.
- Hukuki güvence: Patent başvurusu sizi taklit üretimlere karşı hukuki olarak korur. Taklit ürünleri tespit ettiğinizde tazminat ve ürün toplatma ve imha talebinde bulunabilirsiniz. Böylece ihlalleri önlersiniz.
- Patent başvurusu yaptıktan sonra buluşunuzla ilgili akademik ve akademik olmayan yayınlar yapabilirsiniz. Öte yandan, patent başvurusu yapmadan yapılan yayınlar dolayısıyla buluşa dair açıklanan bilgiler tüm kamuoyunun ortak bilgisi haline gelir. Buluşun yeniliği bozulur. Böyle bir durumda patent tescili almak için bir hak iddia edilemez.
Patentinizi gelir modeline dönüştürün!
- Patent tescili ile buluşunuzu ürettirmek için başkalarına lisans verme yoluyla gelir elde edebilirsiniz.
- Yurt dışında ürünün satılacağı alanlarda ticari ortaklarınız patentinizin sağladığı tekel hakkından yararlanarak rakipleri devre dışı bırakır. Rakipsiz alanda ürünleriniz yüksek satış miktarına ulaşır. Bu da ihracat kalemlerinizde yüksek artışa sebep olur.
- Üretim hakkı ve tekeli sizde olan patent tescili aldığınız buluşlarınız için daha yüksek bedeller talep edebilirsiniz.
Güven verin!
- Patentli ürün piyasaya güven verir. Tüketici açısından tercih sebebi oluştururken ürün sattığınız şirketler açısından da piyasada tekel olan bir ürünü satmak oldukça avantajlıdır.
- Büyük şirketlere geliştirmiş olduğunuz buluşu satmak için yapacağınız toplantılarda sıklıkla patent başvuru evrakı sorulmaktadır. Patent başvuru evrakıyla gidilen görüşmeler yatırımcı gözünden ürünün değerini arttırır.
Değerinizi arttırın!
- Patent hakkı bir şirketin sahip olduğu gayri maddi/soyut mallardandır. Artık şirketlerin mal varlıklarının %82’sini marka, patent ve tasarım tescilleri oluşturmaktadır. Hatta öyle ki; güçlü bir patent tescil belgesi, büyük bir şirketin sahip olduğu tüm taşınmaz mallardan daha çok edere sahip olabilir.
- Tescilli patente sahip buluşçular, sahip oldukları teknik uzmanlık ve orijinal patent dosyaları ile yurt içi ve yurt dışında yatırım ve ortaklık teklifleri alabilirler.
- Yine, geniş patent portfolyosuna sahip şirketler sahip oldukları patentlerle şirketlerinin piyasa değerinde artışa sebep olur.
Teşviklerden yararlanın!
- Patent belgeli ürünlerin imalatında devletin sağladığı Kurumlar vergisi ve KDV teşvikleriyle üretim maliyetleri azalırken şirketinizin ticari karı artar.
- Alacağınız teşvik ve yatırımlar inovatif buluşlar ortaya çıkarmanız konusunda sizi teşvik eder.
Rakiplerinizi oyun dışı bırakın!
- Patent başvurunuz olmazsa rakipleriniz ürünlerinizi kopyalamaktan çekinmezler.
- Patent tescili aldığınız buluşlarınızla rakiplerinizin o ürünü üretmemesini, üretirse yüksek tazminatlarla ve dava ücretleriyle karşı karşıya gelmesine sebep olabilirsiniz. Bu sayede rakipleri caydırabilir ve oyun dışı bırakabilirsiniz.
7. Patent Tescil Ücreti Nedir?
Patent tescili için profesyonel bir tarifname takımının (istemler, tarifname ve çizimler) hazırlanması gerekir. Patentin içeriğine ve kapsamına göre patentte değişiklik yapılması gerekebilir. Patent tescil edildikten sonra da koruma ister.
Patent tescili için başvuru ücretleri, araştırma ve inceleme talepleri, patent yıllık sicil ücretleri ve olası patent ihlalleri için takip ücretleri olmak üzere patent tescil ücretini de içeren birçok ücret kalemi vardır. Söz konusu patent ücretleri patentin konusuna ve patentin durumuna göre değişiklik taşır.
Bu noktada istenen harçlar ve hizmet bedelleri yıldan yıla farklılık göstermektedir. Makaleden de anlaşılacağı üzere patent tescili komplike bir konu olduğu için Türk Patent Kurumu’nun resmi vekilleri aracılığıyla patent tescil başvurusu yapmanız daha doğru olacaktır. Patent tescili ücret teklifimizi öğrenmek ve patent araştırması yapmak için aşağıdaki butona tıklayarak hemen fikirlerinizin çalınmasının önüne geçebilirsiniz:
8. Patent Başvurusunu Kendim Yapabilir miyim?
Patent başvurusunu kendiniz yapabilirsiniz. Fakat patentler teknik dokumanlardır ve oldukça stratejik bir yapılandırma ile teknik alana hakim uzman tarafından yazılmalıdırlar. Bu sayede hem rakiplerin patentin etrafından dolaşması oldukça zorlaşır hem de patenti kendiniz yazarsanız eksik koyacağınız bir kelime bile patentinizi kaybedersiniz. Ayrıca yanlış başvuru nedeniyle kamuoyuna patent hakkını alma şansınız olan bir buluşu açıklamış olursunuz. Bu nedenle de zaman ve emek harcanan buluş üzerindeki tekel hakkınız sonlanır.
Bu gibi sorunları yaşamamak için kurumumuzdan destek alabilir, fikri mülkiyet haklarına dair tüm sorularınızı ücretsiz olarak arayarak bize danışabilirsiniz.
9. Patent Tescil Süresi Ne Kadardır?
Patent tescili için başvuru aşamasından sonra ortalama 12-15 ay içerisinde patent araştırma raporu, patent araştırma raporundan sonra 12 ay içerisinde inceleme raporu gelmektedir. Patent tescil süresi ortalama 2-3 yılı bulmaktadır. Belirtmek gerekir ki: patent koruması patent başvuru tarihi itibariyle başlayacaktır.
10. Patent Tescil Süreci Nasıldır?
Patent başvuru süreci oldukça karmaşık ve zaman gerektiren bir hazırlık sürecini içerir. Gözden kaçan ufak bir hata patentin iptaline sebep olabilir. Böyle bir durumla karşılaşmamak için patent vekilimizden destek almanızı öneriyoruz. Ücretsiz olarak vekilimize danışabilir ve kafanızdaki soru işaretlerini giderebilirsiniz.
Öte yandan patent başvuru sürecini üç aşamada ve birkaç teferruatlı adımda ele almak mümkündür. Tüm patent tescil aşamalarını öğrenmek isterseniz patent başvurusu nasıl yapılır isimli yazımızı okumanızı öneririz. Patent tescil süreci aşamaları:
1. Patent Tescili Öncesinde Yapılması Gereken İşlemler
2. Patent Tescili Başvuru Aşaması
3. Patent Başvurusu Sonrasıda Yapılması Gereken İşlemler
